1973 Allir í bátana/Frásagnir, greinar og viðtöl tengd Heimaeyjargosinu/Sigurgeir Jónsson og Katrín Magnúsdóttir Aldrei verið jafnhreykin af íbúum Vestmannaeyja

Sigurgeir Jónsson og Katrín Magnúsdóttir

Aldrei verið jafnhreykin af íbúum Vestmannaeyja

Hjónin og kennararnir Sigurgeir Jónsson og Katrín Magnúsdóttir voru nýlega flutt í nýbyggt hús í Hrauntúni 20 og bjuggu þar ásamt börnunum sínum, Jarli fimm ára, Dís rúmlega tveggja ára og Hersi sem var ársgamall. Kvöldið áður en fór að gjósa voru þeir Sigurgeir og Ólafur Gränz að setja upp innihurðirnar. Verkinu lauk um tíuleytið um kvöldið og Óli ætlaði í kvöldgöngu fyrir háttinn með vini sínum Hjálmari Guðnasyni á Vegamótum. Þeir urðu vitni að upphafi eldgossins.

Börnin þrjú tóku þessu öllu með jafnaðargeði, Hersir, Jarl og Dís. Myndin er tekin nokkrum mánuðum seinna austur í Hveragerði þar sem fjölskyldan bjó fram til þess að aftur var farið heim til Eyja.

Hjónin voru að festa svefn þegar símhringing vakti þau. Í símanum var Bubba systir Sigurgeirs og sagði að byrjað væri að gjósa, líklega í Kötlu, og bjarminn sæist yfir Helgafelli. Sigurgeir ákvað að kanna þetta betur, fór á fætur og ætlaði að aka þangað sem betur sæist til gossins. Lögreglan stoppaði hann við Lukku og sagði að eldgosið væri austur á eyju og öll umferð þangað bönnuð. Hann skyldi fara heim og bíða tilkynninga í útvarpinu. Guðrún Lísa Óskarsdóttir, samkennari þeirra hjóna í Barnaskóla Vestmannaeyja, hringdi um þrjúleytið um nóttina og sagði að allir ættu að fara niður á bryggju og um borð í báta. Þau ættu að koma í Friðarhöfn og fara um borð í Gunnar Jónsson VE 500 en eiginmaður Lísu, Ólafur Edvinsson, var skipverji á bátnum.

Óskemmtilegt ferðaveður

Þau vöktu börnin og klæddu þau í hlý föt, settu í tvær töskur aðallega barnaföt og fóru niður á bryggju og um borð í Gunnar Jónsson VE. Brottför var á milli klukkan fjögur og fimm um morguninn. „Það var langt í frá skemmtilegt ferðaveður þessa nótt. Nóttina áður hafði verið aftakaveður af suðaustri og allur flotinn því í höfn. Nú var komin á suðvestanátt, sem betur fer, þar sem gosmökkinn lagði frá byggðu bóli á eyjunni. En sjólag var slæmt, mikil alda eftir austanáttina og fljótlega eftir að komið var úr skjóli við Heimaey, tók Gunnar Jónsson VE 500 að bylta sér til, stinga sér í ölduna og velta. Fyrir þá um borð, sem vanir voru slíku, var þetta ekki tiltökumál, ég var löngu kominn yfir sjóveikina sem og fleiri. En flestir fundu fljótlega fyrir óþægindum, þar á meðal sonurinn, og ég varð okkur úti um fötu sem átti reyndar eftir að gagnast fleirum þá nótt,“ skrifar Sigurgeir.

Ótrúlegt hvað hægt var að troða

Um borð í Gunnari Jónssyni VE 500 til Þorlákshafnar þessa örlagaríku nótt voru 144 manns. „Hreint ótrúlegt að hægt hafi verið að troða slíkum fjölda um borð í ekki stærra skip,” skrifar Sigurgeir. „Enda var þröngt setinn bekkurinn og reyndar fleira en bekkir því að nær öll lokuð rými voru pökkuð af fólki. Og kafteinninn var traustverður, Jón Valgarð Guðjónsson, oftast kallaður Gæsi, góður kunningi minn enda hafði ég verið með honum á síld fyrir norðan nokkrum árum fyrr. Af öðrum farþegum um borð má telja Rúnu, ömmu mína á Oddsstöðum og Ingólf Guðjónsson, föðurbróður minn, Hallgrím Þórðarson netagerðarmann og bassasöngvara með alla sína fjölskyldu, þar á meðal Heimi landsliðsþjálfara og svo nágranna okkar úr Hrauntúninu, þau Bjarna og Margréti með sín átta börn, öll ung að aldri. Þau voru einmitt með okkur feðgunum í stakkageymslunni á Gunnari Jónssyni og ég man hvað Magga var illa haldin af sjóveiki. Átti erfitt með að sinna börnunum og við Bjarni, gamall skipsfélagi, reyndum að gera okkar besta til að gera þeim lífið bærilegra.

Ótrúlegt jafnaðargeð barnanna

Ég held að mér hafi ekki komið blundur á brá þá nótt, aftur á móti tókst syninum að blunda um stund og Katrín segir mér að þau þrjú, niðri í kojunni, hafi náð að gleyma sér. Bæði Dís og Hersir hafa alla tíð átt auðvelt með að næla sér í blund og þau munu hafa sofið megnið af leiðinni þrátt fyrir furðulegar aðstæður. Enn á ný undra ég mig á því ótrúlega jafnaðargeði sem börnin um borð sýndu þessa nótt, hvorki reiði, öskur né geðvonskuköst sem kannski væri eðlileg hegðun við aðstæður sem þessar og kynni að koma upp nú til dags. Reyndar var hið sama uppi á teningnum með þá sem eldri voru, fólk virtist gera sér fullkomlega grein fyrir því að þarna var eitthvað að gerast sem það hafði ekkert um að segja og sætti sig við það. Eftir á að hyggja held ég að ég hafi aldrei verið jafnhreykinn yfir íbúum Vestmannaeyja og þeirra yfirvegun og jafnaðargeði og þá daga sem þessi ósköp gengu yfir.“

---

Heimildir

• 1973 Allir í bátana, Ingibergur Óskarsson